Prof. Arben Ivanaj, Shef Shërbimi i Hematologjisë
Çfarë janë Limphomat malinje ?
Limphomat malinje janë grup sëmundjesh malinje, të cilat e marrin origjinën në njërën nga qelizat e hershme limphoide dhe zhvillohen në ganglione ose në folikulat limfoide kudo në organizëm.
Sëmundjet e gjakut, hemopatitë malinje, (kanceret e gjakut) ndahen në dy grupe të mëdha, neoplazitë mieloide dhe neoplazitë limphoide.
Limphomat malinje bëjnë pjesë në grupin e sëmundjeve, neoplazite limphoide, e thënë ndryshe, kancerët e qelizës limphoide.
Limphocitet (qeliza pararëndesë e limfociteve) e marrin origjinën direkt nga qeliza meme (CD34), qeliza e cila prodhon të gjitha qelizat e gjakut, eritrocitet, neutrofilet, limfocitet, monocitet, euzinofilet, bazofilet dhe trombocitet.
Qeliza e parë e linjës limphoide (qeliza meme e limfociteve) është një qelizë e difencuar, por e aftë të marri dy drejtime, një grup nga këto qeliza do të shkojë në timus, ku do të diferencohen si limfocitet T, dhe një grup tjetër do të vendosen në ganglione ose në folikulat limfocitare në organe të ndryshme, ku do të diferencohen si limfocite B.
Limfocitet T dhe B jane të domosdoshme në përgjigjen immunitare.
Limfomat malinje janë kancere te gjakut, te cilat e marrin origjinën në hapat e parë të diferencimit të qelizës limfoide, gjatë pjekjes së qelizës limfoide për t’u bërë një qelize e rritur (qelizat lindin, rriten, kryejnë funksionin e tyre biologjik dhe ose transferohen në një qelize tjetër, ose vdesin), ndodh një dëmtim gjenetik.
Nga se shkaktohen këto sëmundje ?
Nuk dihet shkaku se pse ndodh dëmtimi gjenetik, por dimë se një numër faktorësh të jashtëm influencojnë dhe janë përshkruar si faktore, të cilët mund të dëmtojnë kromozomet, gjenet (ADN) tona. Nga ana tjetër, se secili nga ne ka një predispozitë të caktuar gjenetike, gjenet tona janë të trashëguara nga paraardhesit tanë, dhe disa nga ne kanë shanse të ndryshme për të zhvilluar disa sëmundje.
Pra, faktorët e jashtëm (duhani, obeziteti, produktet e ndryshme kimike, alkooli, etj) veprojnë mbi kodin tonë gjenetik të dhënë në një moment të caktuar të diferencimit të qelizës limfoide, shpesh në dy momente, dëmtimi i parë ndodh në qelizën e hershme, kur qeliza limfocitare është akoma në palcë, dhe dëmtimi i dytë, i cili e bën të parikthyeshëm procesin, ndodh në qelizat limfoide në pritje për t’u markuar (shënuar) nga antigjeni. Markimi (shenjimi) nga antigjeni është proçesi biologjik, gjatë të cilit limfociti, merr sinjalin për të prodhuar një antitrup të caktuar sipas mesazhit të marrë nga sistemi i kontrollit të prodhimit të antigjenit (p.sh. virusi, baktere etj.).
Dëmtimi gjenetik i lindur është i pakthyeshëm, programet e kontrollit të qelizës limfoide nuk arrijnë të kontrollojnë proçesin, dhe në këtë mënyrë kemi lindjen e një qelize të re(malinje), me karakteristika të ndryshme gjenetike dhe fenotipike (funksione), kjo qelizë (grup qelizash) do të zhvillohet në mënyrë të pavarur nga organizmi dhe do të krijojë një linjë të re qelizash, të cilat nuk i binden proceseve të kontrollit normal të qelizave, do të grumbullohen në organizëm, në palcën e kockave, në gjak, në ganglione, shpretkë, në disa raste dhe në organe të ndryshme, të cilat në mënyrë progresive do të frenojnë të gjithë prodhimin normal të qelizave të gjakut, do të dominojnë komplet hemopojezën (proçesi i prodhimit të qelizave të gjakut).
Nga grumbullimi i tyre tek ganglione, ato do të rriten (rritja e gjendrave), ose në organe shfaqen masa tumorale.
Cilat janë simptomat që shfaqen?
Në pergjithesi, klinikisht limfomat karakterizohen me rritje te ganglioneve (gjendrave ne qafe, nensjetulla, ne rreze te kofshes, ne toraks, ne bark. Sipas vendit ku rriten ganglionet, do të kemi dhe shenja klinike, për shëmbull, kur rriten ganglionet në toraks, shpesh i sëmuri ka kollë të thatë, ose kur kemi rritje të ganglioneve të barkut, pacienti mund të ketë dhimbje të barkut. Në disa raste ganglionet janë të skuqura dhe të dhimbshme.
Shenjë tjetër klinike është temperatura, 1/3 e të sëmureve kanë temperaturë, kryeshisht në darkë, shoqëruar ose jo me djersë natën, e cila takohet në 1/3 e rasteve në diagnozë. Tjetër shenjë klinike është rënia në peshë në tre muajt e fundit.
Pacientët të cilët paraqesin shenjat e mësipërme, pra rritje të gjendrave kudo në organizëm, në 1/3 e rasteve temperaturë, rënie në peshë 3-6 muajt e fundit, djersë natën prej më shumë se disa muajsh.
Në këto raste pacienti duhet të drejtohet tek mjeku i familjes, i cili e drejton të sëmurin tek hematologu.
Si kryhet diagnostikimi dhe si trajtohen Limphomat malinje në Shërbimin e Hematologjisë?
Hematologu është përgjegjës për diagnozën dhe trajtimin e sëmundjes. Diagnoza vendoset duke bërë biopsinë e ganglionit, palcës së kockës, e cila lexohet nga anatomopatologu. (Shërbimi i anatomisë patologjike). Marrja e materialit nga ganglioni ose organi bëhet nga kirurgët ORL, i përgjithshëm, kirurgu onkolog ose me anë të laringoscopit, torakoscopit ose me anë të fibroscopit në rrugët e sipërme ose të poshtme të traktit digestiv.
Rezultati i biopsisë është deçiziv për diagnozën, limfomat ndahen në dy grupe të mëdha, limfomat jo Hodgkin (LMNH) dhe limfomat Hodgkin (LMH), të cilat kanë trajtime krejt të ndryshme.
Shërbimi i Hematologjisë QSUNT është i vetmi shërbim hematologjie në Shqipëri, i specializuar për trajtimin e kësaj patologjie.
Mjekimi i të dy llojeve bëhet me kimioterapi dhe immunoterapi.
LMNH, në linjë të parë në vendin tonë trajtohen me kombinimin e kimioterapisë, p.sh. CHOP me Rutiximab ose sipas tolerancës individuale përdorën lloje të ndryshme të kimioterapisë me Rituximab ose në rastin e LMNH folikulare përdorim obinutuzumab kombinuar me kimioterapi. Rezultatet e mjekimit janë shumë të mira, në përgjithësi mundësitë e remisionit komplet (eleminimi i sëmundjes) është 65-70 %.
LMH trajtohet në shërbimin tonë trajtohet sipas kombinimit ABVD. Rezultatet e mjekimit janë shumë të mira, me 90 % shance për të jetuar 15 vite.
Me gjithë progresin e bërë këto sëmundje mbeten të pashërueshme, progresi i vazhdueshëm i ka shndërruar në ëemundje si gjithe semdjet e tjera, por, site gjithe kanceret e tjere dhe limphomat malinje mbeten sëmundje të pashërueshme.
Progresi vazhdon me ardhjen e medikamenteve të reja target dhe që godasin direkt mekanizmin e lindjes dhe të gjenerimit të qelizës malinje.