Edukimi Terapeutik i të sëmurëve me Diabet

Hipoglicemia: Është ulja e vlerave të sheqerit në gjak në më pak se 70 mg/dl.

Cilat janë shkaqet pse ndodh hipoglicemia?

· Mos marrja e vaktit ushqimor ose marrja në sasi të pamjaftueshme.
· Marrja e një doze më të lartë të insulinës.
· Aktiviteti i shtuar fizik (kur ecën ose kryen punë të rënda).

· Marrja e mjekimeve që shtojnë prodhimin e insulinës.

· Pirja e alkoolit esëll, të pa shoqëruar me ushqim.

· Kombinimi i mjekimit me insulinë dhe mjekime orale që shtojnë prodhimin e saj.

Cilat janë shenjat klinike të rënies së sheqerit?

· Shenjat kryesore klinike të hipoglicemisë janë: këputje trupi, djersë të ftohta, dhimbje koke, marrje mendsh, turbullim ose errësim i shikimit, ndjenje urie, gjendje të fikti, humbje e ndërgjegjes deri në koma, axhitim, personi bëhet më nervoz dhe nuk arrin të kontrollojë sjelljen e tij.

Si duhet të veprojmë në rastin e hipoglicemisë?

Në rast se kemi njërën apo disa nga shenjat e mësipërme Duhet të zbatojmë rregullin e 15-ës që do të thotë se, Duhet të marrim menjëherë 15 gr sheqer në formë të ngurtë ose të tretur në ujë, d.m.th. të merren :

– 3 karamele, 1 gotë pije të sheqerosur (lëng frutash, kola, pepsi, fanta, etj).

Pasi kemi marrë 15 gr sheqer do presim 15 minuta dhe do bëjmë një matje të sheqerit në gjak të çastit, përmes aparatit tuaj. Nëse rezultati është > 70 mg/dl, kjo do të thotë se e kemi kaluar rrezikun dhe duhet të merrni një mini vakt pas kësaj gjendje. (Që mund të jetë një fetë bukë e shoqëruar me djathë dhe një zarzavate p.sh. domate etj. Në rast se sheqeri në gjak vazhdon të jetë më <70 mg/dl atëherë do përsërisim rregullin e 15-ës.

Të rikonsumoni edhe njëherë 15 gr sheqer të formës së ngurtë ose të tretur.

Nëse edhe pas përpjekjes së dytë sheqeri vazhdon të jetë <70 mg/dl duhet të kërkoni ndihmën e mjekut ose të paraqitemi në qendrën më të afërt shëndetësore për ndihmë mjekësore.

Aktiviteti fizik

Aktiviteti fizik përbën një ndër shtyllat kryesore të ndjekjes së diabetit. Të gjithë jemi në dijeni që të ecurit, vrapi, noti, aerobia ndikojnë në përmirësimin jo vetëm të peshës sonë por dhe të gjendjes psikologjike.

Sigurisht që kjo vlen edhe për një person të sëmurë me diabet. Duhet ditur se përpara fillimit të aktivitetit fizik të gjithë të sëmurëve me diabet u bëhet një vlerësim i komplikacioneve kronike për të përcaktuar qartë intensitetin e aktivitetit fizik të secilit, në bazë të shkallës së komplikacioneve.Për këtë është e nevojshme të kryhen ekzaminimet që përcaktojnë praninë e komplikacioneve mikrovaskulare dhe makrovaskulare të cilat mund të përkeqësohen gjatë aktivitetit fizik. Kështu që identifikimi i komplikacioneve na ndihmon të minimizojmë rriskun dhe të përcatojmë një plan individual të aktivitetit fizik për çdo të sëmurë. Aktiviteti fizik ka një ndikim të rëndësishëm në organizmin e njeriut pasi normalizon nivelin e sheqerit në gjak; pakëson faktorët e rrezikut për sëmundjet e zemrës; ul nivelin e yndyrnave në gjak; rregullon tensionin e gjakut; na ndihmon për uljen në peshë; ul riskun për kancer.

Aktivitetet më të pranueshme janë:

Ushtrime aerobe (ecje, vallëzim, not, volejboll, basketboll, futboll, tenis, ecje me biçikletë etj.).

Në Ushtrime rezistente futen veprimtaritë ku ushtrohet forcë dhe vihen në punë grup muskuj mundësisht të mëdhenjtë, si për shembull të muskujve si bicepsit, tricepsit, deltoidit, të muskujve të barkut, kuatricepsit.

Kriteret që duhen vlerësuar përpara fillimit të aktivitetit janë:

¢ mosha >30 vjeç

¢ mosha >25 dhe diabet tip2 >10 vjet, diabet tip1>15vjet.

¢ prania e faktorëve të tjerë të riskut për sëmundje të zemrës.

¢ Prania e sëmundjeve mikrovaskulare (retinopatia prolifertive, nefropatia etj.)

¢ Sëmundje vaskulare periferike

¢ Neuropatia autonome

Rekomandohet gjithmonë që përpara ushtrimit të mund të llogariten dozat suplementare të karbohidrateve për nga intensiteti dhe zgjatja e aktivitetit fizik, duke konsideruar dhe vlerat e glicemisë të cilat të mos jenë esëll më > 250 mg/dl. Të kryhet kontrolli metabolik përpara fillimit të çdo aktiviteti fizik.

TEMA Nr. 4: Mjekimi i diabetit me kokrra (tableta)

Është e rëndësishme të përmendet që ky mjekim përdoret vetëm në Diabetin tip 2 (diabetin e të rriturve).

Ekzistojnë mjekime të ndryshme që mund të përdoren nga një person me diabet si: Metformina; Daonil; Glipizid, Gliklazid etj.

Një pjesë e tyre ndikojnë në shtimin e prodhimit të insulinës, prandaj, duhet njohur fakti se, mjekime si: Glibenklamid, Glipizid, Gliklazid cojnë në gjendje hipoglicemie, ndërsa Metformina nuk jep hipoglicemi

.

Mjekimi i diabetit me insulinë

Insulina është një ndër mjekimet më të rëndësishme në kurimin e diabetit. Cilësohet si jetike për diabetin tipi 1. Ky mjekim për diabetin tipi 2 mund të filloj atëherë kur mjeku kurues vendos se është moment i përshtatshëm. Personi me diabet nuk duhet, për asnjë arsye, të ndërpres marrjen e saj pa miratimin e mjekut. Ekzistojnë disa lloje insulinash të cilat përcaktohen si më efektivet edhe sipas nevojës së personit.

Sa lloje insulinash janë, kur fillon dhe sa ju zgjat veprimi?

1 –Insulina me veprim shumë të shpejtë
: ASPART, GLULIZINË, LISPRO

Fillojnë veprimin 5-10 min pas injektimit dhe zgjasin 3-4 orë.

2 –Insulina me veprim të shpejtë
: ACTRAPID, HUMULINE S, INSUMAN RAPID. Fillojnë veprimin 30 min pas injektimit dhe e vazhdojnë për rreth 6 orë.

3 –Insulina me veprim të ndermjetëm
: HUMULINE N. Fillon veprimin pas 60 min nga injektimi dhe e vazhdon për rreth 14 orë.

4 –Insulina me veprim shumë të gjatë
: GLARGINE, DETEMIR. Fillojnë veprimin pas 1.5 orësh nga injektimi dhe vazhdojnë rreth 24 orë.

5 –Insulinat mikse
: INSULINE BIFAZIKE LISPRO, INSULINE BIFAZIKE ASPART.

Kur është i domosdoshëm mjekimi me insulinë?

Diabeti tip 1 mjekohet vetëm me insulinë!

Diabeti tip 2 , mjekohet me insulinë në rastet e shtatzënisë, ndërhyrjeve kirurgjikale, në AVC, në ushqimin parenteral, kur mjekimi vetëm me kokrra nuk arrin të japë rezultat në ekuilibrimin e sheqerit, në situata emergjente të veçanta etj. Vendi i aplikimit të insulinës mund të jetë në zonën e barkut, me distancë dy gisht nga kërthiza, në pjesën e brendshme të kofshëve, në të pasmet dhe në pjesën e krahut. Aplikimi mund të kryhet nga vetë personi ose në pamundësi mund të ndihmohet edhe nga një familjar.

Efektet anësore të insulinës

· Mund të shkaktojë gjendje hipoglicemie (rënie të sheqerit në gjak) nëse doza e insulinës është më e lartë se ajo e llogaritur për vaktin dhe aktivitetin fizik të personit me diabet.

· Rritje në peshë. Mund të ndodh në rastet kur doza e marrë nga personi është më e lartë se 30 UI.

Kombinimi i insulinës me antidiabetikët oral

Insulina mund të kombinohet me çdo mjekim me kokrra (tabletë) përveç se me mjekimet që ndikojnë në prodhimin e insulinës në pankreas.

A mund t’i ndryshojë dozat e insulinës një person me diabet në kushtet e shtëpisë?

Po, personi me diabet ka të drejtë të ndryshimit të dozave në rastet ku vë re që doza që i ka përcaktuar mjeku nuk jep rezultat në normalizimin e vlerave të sheqerit në gjak. Në këto kushte ndryshimi i dozave bëhet në varësi të sheqerit kur ai është në vlera jo normale, duke lejuar shtimin ose pakësimin e tyre nga 2 UI deri në 4 UI në vakt. E rëndësishme është gjithashtu që personi të mund të përshtasë dozat e insulinës me aktivitetin fizik që kryen p.sh.: nësë një ditë të caktuar ka vendosur të mund të kryejë më shumë aktivitet (si lëvizje, vrap, sport etj) duhet të ketë parasysh që të marrë një sasi ushqimi më të madhe ose të ulë dozat e insulinës për të shmangur hipogliceminë (rënien e sheqerit).

TEMA Nr. 5. Komplikacionet e diabetit, cilat janë dhe si mjekohen.

Komplikacionet e diabetit janë akute dhe kronike
,

1.Komplikacionet akute janë:

1. hipoglicemia;
2. acidoketoza;
3. koma hiperglicemike;
4. acidoza laktike etj.

kërkojnë ndërhyrjen e menjëhershme të një mjeku

2.Komplikacionet kronike kryesore janë:

1. neuropati;,
2. nefropatia;
3. retinopatia; dhe
4. këmba diabetike.

Për të cilat duhet të kemi sa më shumë njohuri në mënyrë që t’i parandalojmë ose te ngadalësojmë avancimin e tyre.

Cilat janë organet e trupit që dëmtohen më shpesh dhe më shpejt nga diabeti?

Zemra (infarkte) Sëmundja e arterieve koronare është komplikacioni më i shpeshtë.

Të sëmurët me diabet tip 2 kanë rrezik dy herë më të shpeshtë se sa personat pa diabet për të bërë sëmundje kardiovaskulare (të zemrës). Insuficienca kardiake kongjestive është më e shpeshtë në të sëmurët me diabet dhe shfaqet më rëndë.

Sistemi nervor sidomos nervat e gjatë të anësive (kjo quhet neuropati).

Sytë (retinopatia) një ndër ndërlikimet më serioze që shfaqet tek diabetikët është dhe problemi me sytë. Të sëmurët ankojnë për turbullim të shikimit, vështirësi në pamje e cila mund të jetë e ndikuar dhe nga niveli i lartë i sheqerit në gjak.

Veshkat (nefropatia) Është e njohur që veshkat bëjnë filtrimin e mbeturinave të depozituara në gjak. Sheqeri i lartë në gjak dhe tensioni arterial mund të dëmtojnë enët që bëjnë filtrimin duke e bllokuar këtë proces. Dëmtimi i veshkave nga diabeti mund të ndodh ngadalë saqë personi nuk arrin ta kuptojë. Një ndër shenjat kryesore që tregon se veshka është duke u dëmtuar është se personi fillon të ndjejë këmbët të fryra dhe të urinojë më shpesh, sidomos gjatë natës. Sa më shumë dëmtimi i veshkës përkeqësohet, më shumë proteina humbet përmes urinës. Kjo quhet proteinuri. Personi mund të ndjejë të përziera, lodhje, këputje, të humbasë oreksin dhe të ketë dhembje të këmbëve.

Këmbët (arteriopatia dhe neuropatia ) Tek të sëmurët me diabet duhet të tregojmë një kujdes të veçantë për këmbët. Çdo i sëmurë duhet që t’i lajë çdo ditë këmbët me ujë të ngrohtë dhe me sapun, më pas duhet t’i thajë ato me peshqir të pastër. Duhet t’i presin thonjtë me kujdes jo thellë dhe t’i bëjnë me limë. Gjithashtu duhet të përdorin çorape pambuku, dhe të veshin këpucë sa më të rehatshme. Ato duhet t’i kontrollojnë çdo ditë këmbët se mos është shfaqur ndonjë flluske apo plagë të vogla me qëllim që në momentet e para të paraqiten tek mjeku i tyre për t’u mjekuar sepse çdo vonesë mund të jetë një rrezik për këmbën. Të mos prekin objektet e nxehta për t’u ngrohur sepse mund të digjen.

Vështirësi seksuale: Si meshkujt dhe femrat me diabet paraqesin vështirësi seksuale, sidomos nëse ata janë të diagnostikuar prej vitesh. Dëmtimi i nervit të quajtur neuropati diabetike autonome, shkakton impotencë tek burrat dhe femrat mund të kalojnë në humbje të ndjeshmërisë rreth zonës vaginale. Kontrolli i sheqerit është zgjidhja më e mirë për parandalimin e kësaj problematike.

Truri (AVC ose neuropati )Sëmundja vaskulare e trurit duke përfshirë atakun ishemik tranzitor është më e shpeshta.

Trakti tretës (zorra dembele, çrregullime të tretjes etj.)

Sistemi urinar (infeksione urinare) nefropatia diabetike (shfaqja albuminës në urinë).

Si t’i parandalojmë komplikacionet e diabetit?

Diabeti është një sëmundje e cila zgjat të gjithë jetën. Një kontroll jo i mirë i sheqerit në gjak mund të shkaktojë dëmtime serioze në organizëm. Ndërsa një kontroll i mirë i sheqerit në gjak mund të vonojë madje edhe të parandalojë komplikacionet e diabetit. Nëse i sëmuri me diabet respekton parimet kryesore të dietës, marrjen e mjekimit në oraret e caktuara nga mjeku kurues dhe kryerjen e aktivitetit fizik në bazë të nevojave personale, ndjekja e mëtejshme e sëmundjes do të jetë e mirë, çfarë do të ndikojë në parandalimin dhe avancimin e komplikacioneve.

1. Ndërtoni një plan të ushqyerjes në të cilën të keni kontrolluar kaloritë, karbohidratet dhe sheqernat. Duhet të kufizoni sa më shumë kripërat për të kontrolluar tensionit arterial dhe proteinat për të mbrojtur veshkat. Nëse jeni mbipeshë, humbja e saj do të ndikonte në përmirësimin e sheqerit dhe tensionit arterial.

2. Merrini mjekimin rregullisht. Sigurohuni që mjeku të jetë i informuar për të gjitha mjekimet që merrni.

3. Shkoni tek mjeku të paktën dy herë në vit. Nëse keni problem duhet të konsultoheni më shpesh.

4. Shkoni tek okulisti një herë në vit nëse keni rrezik për të vuajtur nga retinopatia (sëmundja e shikimit për diabetikët). Përmes një analize të syve mund të zbuloni ndryshimet që sjell retinopatia. Trajtoheni retinopatinë sa më shpejt për të mbrojtur shikimin.

5. Kujdesuni për këmbët çdo ditë për të parë nëse keni çarje, kallo ose çdo lloj ndryshimi tjetër. Nëse nuk mund ta bëni ju, kërkojini një tjetër personi ndihmë. Dëmtimi i nervave nga diabeti mund t’u pengojë të ndieni dhembje. Nëse nuk jepet trajtimi i duhur që në fillim, ka mundësi të krijohet një infeksion dhe të kaloni rrezikun e një amputimi. Në çdo konsultë me mjekun kërkojini atij t’u shohë këmbët për të evituar ndonjë problem të mundshëm.

6. Mos pini duhan. Një cigare dëmton organizmin dhe rrit rrezikun e një ataku kardiak, ose problemeve pulmonare.

7. Bëni sa më shumë ushtrime fizike. Ushtrimet fizike janë shumë të nevojshme për të kontrolluar peshën dhe sheqerin në gjak. Zvogëlojnë dhe rrezikun për sëmundje të zemrës.

8. Menaxhoni stresin. Mënyra efektive për të menaxhuar stresin janë: bërja e aktivitetit fizik, biseda me një shok, të lexuarit të një libri, meditimi etj.

Diabeti & Shtatzënia

Diabeti gestacional (i shtatëzanisë): është pjesë e një ndër tipave të sëmundjes së diabetit.

Diabeti nuk e kundërindikon shtatëzaninë.

Një grua diabetike:

1. Duhet që të ketë një ekuilibër sa më të mirë të diabetit para se të fillojë një shtatëzani (HbA₁c < 6,5 %).

2. Duhet të ndjekë diabetin gjatë shtatëzanisë që ta mbajë gliceminë në shifrat e normës me qëllim që nëna dhe fëmija të mos kenë komplikacione.

3. Lindja duhet të kryhet nën përkujdesjen dhe të diabetologut.

Komplikimet gjatë shtatëzanisë

Përmes planifikimit, është e mundur të pasurit të një shtatëzanie normale, dhe një fëmije të shëndetshëm. Gjëja më e rëndësishme është mbajtja e një niveli të sheqerit në nivel të tillë që mjeku mendon se është i këshillueshëm, dhe një kontroll striktë I HbA1c për disa muaj përpara se të vendoset shtatëzania.

Rreziku për fetusin

Niveli i ulët i sheqerit nuk i shkakton probleme fëmijës. Por duhet pasur kujdes me episodet e hiperglicemisë pasi mund të ndikojnë në zhvillimin e shëndetit të fetusit.

Gjatë tre muajve të parë të shtatëzanisë, ka një rrezik më të lartë për të kaluar abort spontan. Nëse nëna ka nivele të larta të sheqerit në gjak, fetusi mund të zhvillojë problem frymëmarrje ose deformime të skeletit, veshkave, zemrës dhe sistemit tretës.

Nga muaji i katërt në të nëntin, rreziku kryesor është një fëmijë më i madh në peshë (makrozomi) ose një lindje e parakohshme.

Rreziku për nënën

Problemet në shikim dhe të veshkave janë më të shpeshtat gjatë shtatëzanisë. Disa gra ankojnë edhe për tension të lartë gjatë tre mujonit të tretë të shtatëzanisë.

Mbajtja e sheqerit nën kontroll mund të ndihmojë në parandalimin e kompikacioneve. Gjendja e hypoglicemisë nuk e dëmton fëmijën, veçse episode të përsëritura të saj mund të çojnë në komplikacione për shëndetin e nënës. Komplikacionet më të shpeshta tek nënat mund të jenë: Rëndim i retinopatisë. Shfaqje ose rëndim i nefropatisë diabetike (edema, proteinuri, dëmtim i funksionit renal, eklampsi, infeksione urinare), hipertension arterial

Këshilla gjatë shtatëzanisë

1. Mbajtja e një niveli normal të sheqerit gjatë shtatëzanisë mbron shëndetin dhe mirëqënien e saj dhe të fëmijës.

2. Glicemia (niveli i sheqerit në gjak) përpara ushqimit duhet të jetë 80-110 mg/dl

3. Dy orë pas bukës vlerat të jenë 155 mg/dl

4. Gjatë shtatëzanisë, mjeku duhet t’ju rekomandojë të bëni matje të HbA1c të shpeshta. Objektivi juaj është ta mbani atë në vlerat më të ulëta se 6%.

5. Duhet të bëni vizita dhe ekografi të shpeshta.

Trajtimi bëhet me insulinoterapi dhe dietë të përshtatshme.

Glicemia duhet të matet 6-7 herë në 24 h me qëllim që të ndryshohen dozat e insulinës, për të pasur një kontroll sa më të mirë të sëmundjes.

Prova për aplikimin e insulinës, përdorimin e glukometrit, si të masë gliceminë.

Mjekët rekomandojnë që injektimi i insulinës të bëhet në zonën subkutane, e cila është e vendosur nën lëkurë. Mënyra e aplikimit: së pari bëhet gradimi i dozës që mjeku ka vendosur për të marrë gjatë atij vakti. Gradimi është në varësi të insulinës, por e përbashkëta e tij është se pasi shigjeta e insulinës vendoset në numrin e caktuar bëhet tërheqja e pistonit dhe më pas zbulohet këllëfi i agës së insulinës. Pasi përcaktohet vendi se ku do të bëhet aplikimi, vendoset agia nën lëkurë dhe shtypet pistoni deri në fund. Lihet rreth 7 sek, në mënyrë që edhe pika e fundit e insulinës të mund të merret. Jo të gjitha injektimet duhet të jenë 90 gradë. Vendi i injektimit varet nga zona e trupit dhe nga gjatësia e agës.